EUSKARA : europako liburu-egileen gutun irekia

EUROPAKO LIBURU-EGILEEN GUTUN IREKIA EUROPAR INSTANTZIEI (2015 eko urriak 22)    

Babestu egileak, zaindu egile-eskubidea!    

Esan dezagun argi: guk, liburu-egileok, ez dugu ulertzen zertara datorren Europan egile-eskubideak kosta ahala kosta «erreformatu» behar hori.  

Europako Batzordeak okerreko jomuga hautatu du, «merkatu digital bakar» bat sustatzearren egile-eskubideei eraso egitean. Egile-eskubidea sine qua non baldintza da obrak sortzeko. Eskubide hori indargetzea liburu digitalaren merkatuaren iturria lehortzea litzateke, are merkatu hori benetan garatzen hasterako ere. Izan ere, egile-eskubide indargetu batek literatura pobretu bat dakar berekin.  

Egile-eskubideak ez du obren zirkulazioa oztopatzen. Eskubide-lagapenari esker, obrak hizkuntza guztietara eraman eta herrialde guztietan zabaltzen dira. Zabalkunderako oztopoak, izatekotan, ekonomikoak, teknologikoak eta fiskalak dira, eta, beraz, horiek gainditzeko, monopolioen, formatu jabedunen eta iruzur fiskalaren kontra egin beharko da!  

Julia Redaren txostenaren bertsio zuzendua onartuta, Europako Parlamentuak argi eta garbi berretsi du egile-eskubidea ez ezik sormenaren sektoreen oreka ekonomikoa ere zaindu beharra. Baina, zoritxarrez, aldi berean ateak zabalik utzi dizkie egile-eskubidearen hainbat salbuespeni; izan ere, Batzordearen esku dago salbuespen horiek sortzea, hedatzea, derrigorrezko bihurtzea eta harmonizatzea, nahiz eta, zenbaitetan, irakurleen eta bestelako erabiltzaileen beharrei erantzuten dien irtenbide nazionalen gainetik pasatu.  

Zer irabaziko du sormenak egile-eskubidearen salbuespenak ugarituta? Zenbat salbuespen behar dira (artxibategiak, mailegu digitala, irakaskuntza edo ikerketa zientifikoa, testu- eta datu-miaketa, eraldatutako obrak, lan eskuraezinak, obra zurtzak…) salbuespena arau eta egile-eskubidea salbuespen bilakatzeko?  

Egile-eskubidea funtsezkoa da guretzat: gure obren gaineko eskubide ekonomikoa eta morala bermatzen dizkigu.  

Oinarri horren gainean eraiki da Europako literatura; gure herrialdeen ekonomiarako aberastasun-iturri da, eta, ondorioz, enplegu-iturri; sormena finantzatzeko berme da, liburuaren kate osoaren iraupenaren berme, baita gure ordainsarien oinarri ere. Gure lanaren emaitzak biltzeko modua ematen digun heinean, gure askatasuna eta independentzia bermatzen ditu. Ez dugu mezenasgoaren garaietara itzuli nahi, ezta balizko diru-laguntza publikoetatik bizi nahi ere: gure lanen ustiapenetik bizi nahi dugu. Idaztea lanbide bat da, eta ez denbora-pasa hutsa.  

Azken mendeotan, egile-eskubideak liburuaren demokratizazioa ekarri du, eta, etorkizunean ere, horrek ekarriko du sormen digitalaren garapena eta ahalik eta jende gehienarengana zabaltzea. Iraganetik datorkigun arren, tresna modernoa da egile-eskubidea, teknologia berrien erabilerarekin bateragarria.  

Ez ditugu gehiago kontrajarri behar egileak eta irakurleak. Ez legoke literaturarik egilerik gabe; literaturak ez luke zentzurik irakurlerik gabe. Egileak gertu daude, gertu daudenez, mundu honetako aldaketa eta bilakaeretara egokitzeko. Beste inork baino ozenago defendatzen dute jende orok duela eskubidea iritzi-askatasunerako, adierazpen-askatasunerako eta sormen-askatasunerako. Ideiak eta jakintza partekatzearen aldekoak dira, horixe baitute izateko arrazoia. Irakurleak dira egile baino lehenago.  

Guk, Europako liburu egileok, Europari eskatzen diogu uko egin diezaiola egile-eskubidearen salbuespenak ugaritzeari edo horien erabilera-esparrua hedatzeari. Ez dago «konpentsaziorik» obren ustiapen komertzialetik eratorritako diru-sarrerak ordeztuko dituenik, eta egileak, dagoeneko, gero eta eskasia material handiagoa pairatzen ari dira. Europari eskatzen diogu ez erortzeko «dena doan» irudipenezko baten tentaldian, horren onuradun bakarrak banaketa-plataforma handiak eta bestelako eduki-hornitzaileak izango baitira. Liburuen balioaren banaketa hobea erdiesten lagun diezagun eskatzen diogu Europari, batez ere eremu digitalean; kontratuetan gehiegizko klausulak debeka ditzan eskatzen diogu, eta gure lanen pirateriaren kontrako borroka eraginkorra egin dezan.  

Europako sortzaileen askatasuna eta kulturaren bizitasuna zuen ardurapean ere badaude.              

(Itzulpena: Bego Montorio)

Cécile Deniard    Appellationis auctorem adhibe